Jaki jestem mały! Kilka słów o "Przyszła na Sarnath zagłada" H.P. Lovecraft

Z twórczością Howarda Philipsa Lovecrafta zetknąłem się po raz pierwszy w latach dziewięćdziesiątych XXw. Wydaje się więc, że całe eony temu. Pomimo przeczytania niemal każdego opowiadania jakie ukazało się na polskim rynku, nie mogę powiedzieć, że prozę mistrza z Providence rozumiem doskonale. Mało tego, chciałoby się powiedzieć, że po tych dwudziestu latach od pierwszego spotkania z „Zew Cthulhu” (Czytelnik 1983 r.) wcale nie jestem mądrzejszy. Nie uważam się oczywiście za jakiegoś specjalistę od weird fiction. Po prostu lubię czasami dać się porwać temu lepkiemu i niesamowitemu klimatowi. Czy to wystarczy aby zaopiniować najnowszy zbiór z Wydawnictwa Vesper „Przyszła na Sarnath zagłada”? Nie wiem. 

Z jednej strony obawiam się łapania za każde napisane słowo fanatycznych miłośników HPLa ( a tacy są, wierzcie mi (śmiech) ), a z drugiej myślę, że napiszę od serca  nie siląc się na jakieś pochwalne poematy. Pochyle się ogólnie nad najnowszym wydaniem. Nie ma oczywiście sensu streszczać dwudziestu czterech zamieszczonych w tym tomie opowiadań. Każdy, kto zetknął się z utworami Lovecrafta  zna już wartość tej literatury, zaś ten, kto jeszcze nie miał okazji przeczytać wielu kultowych tekstów (słowa „kultowych” używam z pełną świadomością) zapewne znudziłby się długim wywodem na temat niesamowitości zamieszczonych tekstów. Chyba nie o to w tym chodzi?

Więc o co chodzi? 

O kilka rzeczy. Po pierwsze, są książki, które należy wydawać w odpowiedniej im oprawie i tutaj rozumiem, co miał na myśli Krzysztof Azarewicz odpowiadając na moje pytania w wywiadzie udzielonym dla OkoLicy Strachu #1

„Dla mnie książka jest czymś magicznym w każdym calu. 

Powinna jej towarzyszyć odpowiednia oprawa. 

Zwiększenie walorów estetycznych wzmaga w czytelniku 

poczucie obcowania z Niesamowitym. 

Przedmiot staje się fetyszem, żywym talizmanem,

zmieniającym życie na zawsze.”

Jak żadna inna, proza Lovecrafta, powinna być tak właśnie wydawana ( twarda oprawa, grafiki wewnątrz, piękna okładka, dodatkowo zakładka). Obcowanie z twórczością Lovecrafta, powinno zwykłe czytanie podnosić do rangi niezwykłego wydarzenia. I w przypadku tego wydania myślę, że możemy o tym mówić. Tym bardziej, że dotychczasowe publikacje w większości pozostawiają pod względem estetycznym wiele do życzenia. Nie mam na myśli oczywiście Listów i esejów z SQNa, Biografii HPLa z Zyska czy ostatnio wydanych poematów i wierszy z Lashtal Press. Cała masa wcześniejszych publikacji wydana jest w sposób zwykły, standardowy, pewnie po części wymuszony przez rynek. Wiadomo, że im lepsze wydanie, tym droższe. Tutaj na całe szczęście Vesper sprawił się wspaniale.

Jednak tym co najbardziej różni „Przyszła na Sarnath zagłada” od poprzednich zbiorów wydań opowiadań Lovecrafta, jest tłumaczenie. To czego dokonał Maciej Płaza to coś niesamowitego, wręcz poetyckiego. Przyznam szczerze, że część opowiadań czytałem na raty, po kilkanaście zdań, stron, porównując z tłumaczeniem Roberta Lipskiego (seria z wydawnictwa SR). Siła przekazu w wykonaniu Maćka Płazy jest wręcz olbrzymia.

„Ujrzałem go pewnej bezsennej nocy, kiedy krążyłem rozpaczliwie ulicami usiłując uchronić moją duszę i nadzieję”*

„Ujrzałem go w noc bezsenną, gdy przechadzałem się desperacko, by ratować duszę i bystrość umysłu”**

To tylko jedno zdanie tego samego opowiadania, a jakże przekaz jest inny.  Tak można w kółko. Bogactwo słów, tworzenie za ich pomocą zdań, które przekładają się na odbiór całego tekstu powoduje że H.P.La odkrywam na nowo. I mam coraz większe wrażenie jaki sam jestem mały.  

Długo zbierałem się do zaopiniowania Zagłady i gdy byłem już gotowy, Paweł Mateja napisał w jednym z postów na fb, że tak naprawdę za recenzję może posłużyć posłowie Maćka Płazy i nie ma co tu się rozpisywać, kombinować i wysilać. Wystarczy je przeczytać. To prawda, więc znowu pisanie opinii odłożyłem w czasie. Oczywiście posłowie, jest zdecydowanie za długie i zbyt dogłębne. Mam wrażenie, że bliżej mu do eseju, czy wstępu rozprawy dotyczącej twórczości samotnika z Providence, niż recenzji.

Otrzymujemy więc dwa elementy, które zasadniczo wpływają na odbiór zarówno estetyczny jak i chciałoby powiedzieć się duchowy, zamieszczonych w zbiorze tekstów. Pozostaje jeszcze kwestia doboru opowiadań. Zagłada, to drugi tom Vespera poświęcony Lovecraftowi ( pierwszy „Zgroza w Dunwich”). Spotkałem się z opinią, że w tym pierwszym zamieszczono ciekawsze opowiadania. Nie mogę się z tym zgodzić. W ogóle jestem przeciwny postrzeganiu tych dwóch tomów jako osobne wydania. Zdecydowanie przychylam się twierdzeniu, że obydwa stanowią kręgosłup prozy Lovecrafta, a wiadomo, że nie wszystkie teksty napisane przez amerykańskiego pisarza znalazły się w tych tomach. Życzyłbym nawet sobie, aby na nich nie kończyła się przygoda Vespera z Lovecraftem i taką mam cichą nadzieję.

Wydawnictwo Vesper omawianą pozycję wydało w oprawie twardej i miękkiej. Mam to szczęscie, że posiadam tą pierwszą.

*H.P.Lovecraft „ On” Wydawnictwo SR 1999r. tł Robert Lipski

** H.P.Lovecraft „On” Wydawnictwo Vesper 2016r. tł Maciej Płaza