W przeszłości, pojawiające się w opowieściach Baby Jagi, skrzaty, potwory, smoki w dużej mierze miały charakter dydaktyczny, wynikający z chęci popularyzacji określonych zachowań. Z czasem owe stwory się skomercjalizowały. Współcześnie „demony” mają przede wszystkim bawić, w mniejszym stopniu uczyć i straszyć. Obecne potwory, raczej psocą niż stanowią realne zagrożenie, często pomagają człowiekowi lub same pomocy potrzebują - nie sposób traktować ich więc poważnie. Marcelina Kosińska, autorka Strasznych bajek dla niegrzecznych dzieci, postanowiła sięgnąć do korzeni, odkurzyć pierwotne znaczenie i funkcje strachów. Trzeba przyznać, że sam pomysł był bardzo ciekawy (podobny do tego z książki Bajki dla niegrzecznych dzieci i ich troskliwych rodziców słowackich autorów Dušana Taragela i Jozefa Gertiliego Danglára), niestety jego wykonanie pozostawiło wiele do życzenia. W osiągnięciu celu przeszkodził brak konsekwencji: obok treści makabrycznych i przesyconych mrokiem i brutalnością, autorka umieściła także opowieści smutne, lekkie i komiczne.
Zanim jednak przejdę do omawiania książki chciałabym się zastanowić, dlaczego w ogóle chcemy straszyć dzieci i jak to najczęściej robimy. Alicya Rivard jest przygotowana i ma etatowego BEBOKA – czymkolwiek on jest, najwyraźniej jest bardzo skuteczny. Ja z dzieciństwa pamiętam za to groźby typu: „Bo przyjdzie PAN i cię zabierze”. Nie pamiętam czy to działało, ale kilkukrotnie, mimo straszenia i tak „dawałam nogę”, potem rodzice szukali cztero-, pięciolatki z przerażeniem w oczach. Dobrze, że to inne czasy były… Oprócz PANÓW na etacie były BABY, BABY JAGI, no i DZIADY. Wachlarz możliwości właściwie jest niewyczerpany, np. można dorzucić do puli POLICJANTA (który ukarze, albo zamknie w więzieniu), modnego teraz OCHRONIARZA lub jakąś konkretniejszą (chociaż i tak nie wie jak ów ktoś wygląda i co robi) postać typu PAN ZDZICHU i PAN EDEK. Poza tym, kto z nas nie był przekonany, że jak naje się pestek, to mu wyrośnie w brzuchu drzewo, od mówienia brzydkich słów skleją się usta (lub wyszorują mu buzię mydłem), a za brak czapki, wiatr urwie mu głowę? Trzeba przyznać, że dzieciństwo to naprawdę trudny okres w życiu – tyle czyha na małego człowieka niebezpieczeństw, pułapek i dziwów.
Sądząc po mojej reakcji na jeden z tytułów Strasznych bajek… (nie, nie czytałam po kolei – i całe szczęście), myślę, że DZIAD by na mnie bardziej działał niż PAN. Ale z drugiej strony, kto może pamiętać, co mu w duszy grało, gdy miał kilka lat… By już nie przedłużać, przejdę do sedna, oto wstęp bajki pt. Straszny Dziad:
Dawno temu wierzono, że niegrzeczne dzieci są zabierane przez Strasznego Dziada. Wyszukuje on maluchy, które nie sprzątają w domu, nie słuchają rodziców, albo brzydko się odzywają. Gdy tylko takie dziecko zostaje samo, on szybko chwyta go i zabiera na zawsze.
Pomijając znajdującego się w cytacie babola „go” zamiast „je” (których w książeczce niestety jest sporo), bardzo ucieszyłam się zagłębiając się w ten tekst. Mimo, iż akurat ten kończy się dobrze, to jest on wystarczająco mroczny, by wzbudzić w czytelniku dreszcz niepokoju. Miałam nadzieję, że takie właśnie będą wszystkie historie zawarte w zbiorku. Niestety, jak już wcześniej wspomniałam zdarzają się tutaj bajki komiczne, jak ta o Czarownicy i Babie Jadze, które konkurowały o przystojnego księcia, smutne, jak ta o samotności mędrca, jednorożcu w którego nikt nie wierzył i poszukiwaniu prawdziwej miłości. Na szczęście kilka tekstów naprawdę robi wrażenie. Sufitowy potwór łapie i zjada jedną z sióstr skaczących po łóżku, wybredny książkę – zostaje zabity przez wampirzycę, córka pary, która oszukała wiedźmę zostaje potwornie oszpecona, dziewczynka, która nie sprzątała traci dom na rzecz potwora spod łóżka itd. Morały w większości tekstów są dosyć oczywiste i czytelne (wręcz dosłowne): jak ten o skakaniu po łóżku, zakazie zaglądania w jedno, konkretne miejsce i robieniu bałaganu. Niektóre opowieści jednak ni w ząb nie pasują do schematu. Dlaczego drwal ponosi karę zamiast złodzieja? Dlaczego sowa zbija kota-kłamczucha, który to przecież był wcześniej ofiarą? Dlaczego dwugłowy potwór pożarł maga, który bardzo narażał się by mu pomóc? No cóż, świat nie jest czarno-biały i nie raz to właśnie dobrzy ludzie cierpią, zło nie zawsze przegrywa. Te opowieści niosą w sobie okrutny, ale prawdziwy – przedsmak dorosłości. Wiemy, że czasami nie da się naprawić błędów, czasami ktoś nie daje nam szansy byśmy się zmienili, nie ważne jak jesteśmy wyjątkowi świat może tego nie dostrzegać i nie doceniać. Myślę, więc, że teksty te są jednak skierowane do dorosłych czytelników. Chyba, że ktoś chce zaryzykować i jest gotowy na to, by odbyć z dzieckiem kilka naprawdę trudnych rozmów….
Trzeba przyznać, że Kosińska ma wyobraźnię, w jej historiach „słychać” echa baśni o Sinobrodym, Jasiu i Małgosiu, a nawet o magicznej fasoli. Można odnaleźć także mnóstwo elementów wyłowionych z ludowych podań. Autorka nie potrafiła tej wyobraźni w pełni jednak wykorzystać. Jej przestrogi i pouczenia nie są zbyt spójne, niektóre teksty wypadają bardzo przeciętnie. Rodzice, jeśli zdecydują się czytać wspólnie z pociechami ten zbiorek, koniecznie muszą zapoznać się z bajkami wcześniej i wybrać, z którymi chcą zapoznać swoje dzieci. Pamiętajmy, że nasi najmłodsi nie racjonalizują rzeczywistości i potraktują całkowicie na serio potwora, który zalęga się pod łóżkiem z powodu bałaganu. Nie trudno sobie wyobrazić paraliżujący lęk, który może się w dziecku obudzić, gdy np. jednorazowo zapomni sprzątnąć… Jeśli maluch jest wyjątkowo wrażliwy, czytanie może się skończyć trwałą traumą, z którą trudno będzie sobie w przyszłości poradzić. Oczywiście są też maluchy, które uwielbiają się bać lub po prostu lubią grozę – z nimi można zapuścić się głębiej w kolejne teksty.
Książka ewidentnie nie jest przeznaczona do samodzielnego czytania. Cienka okładka i mizerny papier niewiele zniosą, a mała czcionka, nieatrakcyjne, malutkie szkice w środku nie zachęcają. Jedyne co mi się pod względem estetycznym podoba, to okładka na której dwoje dzieci ukrywa się pod kołdrą – najtrwalszym pancerzem chroniącym nas od wszelkiego zła na świecie.
Wartości edukacyjne Przerażające są drogi prowadzące do morałów w tych bajkach, jednak one same nie są zbyt odkrywcze: bądź grzeczny, słuchaj rodziców, nie kłam, sprzątaj, nie przeklinaj itd. Zdarzają się tutaj również bajki bez morałów w tradycyjnym rozumieniu. 3/6
Koszmarkowatość Te bajki, które zawierają w sobie makabrę i okrucieństwo, nie podchodzą do tematu z taryfą ulgową. 6/6
Estetyka Cienka okładka, cienki papier, mała czcionka, malutkie szkice – wydanie w ogóle nie jest atrakcyjne. Jedynie co przemawia na plus to okładka. 1/6
Pomysłowość Próba odkurzenia pierwotnego znaczenia straszenia na plus, jednak wcześniej ten pomysł wykorzystali słowaccy pisarze. 4/6
Inne walory Nieszczęśliwe zakończenia. 3/6
Dostosowanie do wieku Brak spójności tekstów powoduje, że trudno jest ustalić do jakiej grupy wiekowej są kierowane. Niektóre teksty nie nadają się dla dzieci. 4-100
Autor: Marcelina Kosińska
Tytuł: Straszne bajki dla niegrzecznych dzieci
Wydawnictwo: Warszawska Firma Wydawnicza
Wydanie: I
Rok wydania: 2013
Oprawa: miękka
Ilość stron: 70
Cena: 20,00 zł
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz